Eerste gemeentelijke woningbouw

Aangetrokken door de verleidelijke opdracht een nieuw raadhuis te mogen bouwen, solliciteert Dudok op 7 januari 1915 naar de betrekking van Directeur Publieke Werken in de gemeente Hilversum. De commissie en wethouder van Publieke Werken zijn sterk onder de indruk van Dudoks jeugdig elan. Omgekeerd ziet Dudok in het grillige en chaotische stadsbeeld van Hilversum goede mogelijkheden om zijn capaciteiten te ontplooien. Dudok zou de functie tussen 1915 en 1928 vervullen, waarna die werd omgezet naar gemeentearchitect. Dit bleef hij tot aan zijn pensionering in 1954.

Hoewel de bouwactiviteiten ook in Hilversum sterk waren teruggelopen, kreeg Dudok genoeg te doen. Hij was verantwoordelijk voor de tram, telefoon, elektriciteits-, gas-, en watervoorziening, de gemeentereiniging, riolering en brandweer. Ook vielen de aanleg en onderhoud van straten, wegen, plantsoenen, badhuizen, bruggen, begraafplaatsen, parken, voetbalvelden en marktpleinen, en ontwerp en onderhoud van woningbouwcomplexen onder zijn hoede. Tevens zou hij een nieuw raadhuis ontwerpen. Hilversum heeft zijn huidige verschijningsvorm dan ook voor een groot deel te danken aan Dudok. In geen andere Nederlandse stad heeft een enkele architect zo de vrije hand gehad.

Dudoks belangrijkste eerste taak was het maken van een uitbreidingsplan voor de gemeente, die daartoe genoodzaakt was door de enorme bevolkingsgroei in de loop van de negentiende eeuw. Die groei werd mede mogelijk gemaakt door de aanleg van de spoorlijn Amsterdam-Amersfoort in 1874. Dudok wilde de ongebreidelde groei van de stad tegengaan, omdat die het omringende Gooise landschap op zou slokken. In 1933 zou dit leiden tot een  uitbreidingsplan dat tegelijkertijd een beëindigingsplan was omdat het de definitieve grenzen van de stad aan gaf.

Uiteindelijk zou Dudok 24 woningbouwprojecten voor Hilversum ontwerpen die, ondanks dat een groot deel al voor het plan uit 1933 ontworpen waren, pasten binnen zijn totaalconcept. Hij richtte zich daarbij niet alleen op de vormgeving van afzonderlijke woningen, maar ook op het scheppen van harmonieuze buurten waar bewoners zich thuis moesten voelen. De eenheid die hij in de diverse buurten heeft weten te bereiken is voor een deel te danken aan de unieke gelegenheid die Dudok had om zowel het stratenpatroon als de bebouwing ervan te ontwerpen. Hij streefde naar menswaardige en betaalbare woningen die niet alleen ruimtelijk praktisch waren ingedeeld en voldeden aan de hygiënische eisen, maar ook een hoge mate van schoonheid bezaten. Hij geloofde namelijk heilig in de geestelijk verrijkende werking van zijn architectuur op het welzijn van de hardwerkende arbeiders.

In de loop der jaren zou hij echter door bezuinigingen en door tijdgebrek gedwongen worden de vormgeving van de blokken te vereenvoudigen.