Michel de Klerk

Ondanks zijn vroege dood heeft De Klerk (1884-1923) een toonaangevend oeuvre opgebouwd, op gebied van architectuur, maar ook interieur, grafische kunst en de kunstnijverheid. Hij is een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de Amsterdamse School.

De Klerk groeit in armoede op in de Amsterdamse Jodenbuurt. Al op de lagere school blijkt hij over een groot tekentalent te beschikken. Eduard Cuypers, neef van P.J.H. Cuypers, haalt hem al op veertienjarige leeftijd als hulpje naar zijn architectenbureau. Daar werken op dat moment ook P. Kramer en J. M. van der Mey. Drie architecten die zich gaandeweg zullen losmaken van de rationalistische ontwerpwijze. Hier wordt de kiem gelegd voor de Amsterdamse School.

Bij Cuypers kan De Klerk zijn talent verder ontwikkelen: Cuypers gunt zijn medewerkers veel vrijheid en stelt zijn bibliotheek ter beschikking. In 1910 trouwt De Klerk met de secretaresse van Cuypers, daarna vestigt hij zich als bouwkundig tekenaar in Sloten.

De Klerk wordt beroemd vanwege zijn ontwerpen voor de volkshuisvesting. Het Hillehuis in Amsterdam is zijn eerste spraakmakende ontwerp. Hiermee breekt hij met de rationalistische eisen van Berlage. De ideeen van De Klerk komen optimaal tot uitdrukking in wat het icoon van de Amsterdamse school zou worden: Het Schip, een complex arbeiderswoningen in de Spaarndammerbuurt in Amsterdam. Samen met P. Kramer ontwerpt hij een complex voor de Algemeene Arbeiderscooperatie De Dageraad aan de P.L. Takstraat. De Klerks socialistische signatuur speelt bij het verkrijgen van deze opdrachten ongetwijfeld een rol.

Als Berlage in 1918 een begin maakt met de uitbreiding van Amsterdam volgens zijn Plan Zuid, vraagt hij De Klerk als een van de architecten. De grootschaligheid van het project beperkt De Klerk echter in zijn creativiteit, en hij gaat zich meer richten op particuliere opdrachten, zonder veel succes.

Vanaf 1920 veranderen de ontwerpen van De Klerk. Zijn werk wordt soberder en eenvoudiger. De composities van kubistische en halfronde volumes worden abstracter, strakker en gladder. Rijke decoraties en speelse details worden steeds vaker achterwege gelaten. Deze verandering is bijvoorbeeld terug te vinden in het Clubgebouw voor de Koninklijke Roei- en Zeilvereniging De Hoop aan de Weesperzijde in Amsterdam. De horizontale lijnen en de overhangende daken verraden de invloed van Frank Lloyd Wright. Die invloed is ook te herkennen in De Klerks laatste ontwerp, het filiaal van De Bijenkorf in Den Haag. Het is een eenvoudig hoofdvolume met een horizontale geleding.

Een niet uitgevoerd ontwerp voor het Woonhuis met boothuis in Wassenaar, met rechthoekige volumes en smalle lintvensters, laat zien dat De Klerk ook openstond voor het gedachtegoed van De Stijl en Bauhaus. Helaas zullen we nooit weten waar deze ontwikkeling toe geleid heeft. De Klerk was volop bezig met het ontwerp voor het filiaal van de Bijenkorf toen hij in 1923 overleed, nog maar 39 jaar oud.