Joël Meijer de Casseres

J.M. de Casseres is de uitvinder van de term 'planologie'. Planologie betekent voor hem het samengaan van wetenschap en ontwerp. Onderzoek moet de basis vormen van een plan waarin toekomstige maatschappelijke ontwikkelingen vertaald worden in een ruimtelijk ontwerp, dat zich uitstrekt over alle schaalniveaus - van lokaal tot nationaal.

Joël Meijer de Casseres wordt in 1902 in Beverwijk geboren als kind van Portugees-joodse ouders. In 1922 studeert hij af aan de school voor Bouwkunde en Versierende Kunsten en - Kunstambachten in Haarlem. Hij vervolgt zijn opleiding in stedenbouwkundige richting aan de Technische Hochschule in Dresden, aan het Town Planning Institute in Londen en aan het Institute des Hautes Etudes Urbaines aan de Universiteit van de Sorbonne in Parijs. Mede door deze opleiding ontwikkelt De Casseres een brede, internationale kijk op stedenbouw.

Al op 24-jarige leeftijd publiceert hij het boek Stedebouw (1926). Hierin breekt hij een lans voor de integratie van wetenschappen, die raakvlakken hebben met de ruimtelijke vormgeving van stad en platteland, tot een nieuwe discipline. In 1929 publiceert hij Grondslagen der planologie in De Gids, waarin hij het nieuwe en bredere begrip 'planologie' introduceert als vervanging voor de termen 'stedenbouw' en 'urbanistiek', die vooral associaties oproepen met de stad en het bouwen.

In 1929 krijgt De Casseres een aanstelling bij de dienst Gemeentewerken van Eindhoven, op dat moment de snelst groeiende stad van Nederland. Van 1933 tot- 1938 is hij er directeur van de streekplandienst. Hij gebruikt de planologie als instrument om de infrastructuur van de Eindhovense industrialisatie te reguleren en de bevolkingstrek van de dorpen naar de industriegebieden te stroomlijnen. Zijn wetenschappelijke benadering van de ruimtelijke problematiek in Zuidoost-Brabant stuit op weerstand. Het Dagblad van Noord-Brabant kwalificeert hem in 1935 vanwege zijn achtergrond als ongeschikt met betrekking tot de vormgeving van katholieke dorpen. In 1938 wordt hij eervol ontslagen.

De Casseres vertrekt voor een studiereis naar de Verenigde Staten om op de terugreis ook het toenmalige Nederlands-Indië aan te doen. Als hij terug komt in Nederland breekt net de Tweede Wereldoorlog uit. Anti-joodse maatregelen van de Duitse bezetter maken het hem moeilijk zijn werk voort te zetten. Na de Tweede Wereldoorlog tot aan zijn pensionering in 1968 is hij werkzaam bij het Ministerie van Landbouw, waar hij de agrarische planologie introduceert. 

Ondanks zijn belangrijke inzichten op stedenbouwkundig gebied geniet De Casseres geen grote populariteit. De grootschaligheid van zijn denken, de wetenschappelijke fundering van de planologie en de euforische en erudiete toonzetting van zijn publicaties maken hem al op jonge leeftijd tot een omstreden figuur.